Łódź, dnia 22 marca 2005 r.
Zofia Sobieszkoda – Gołąbek
RIO Łódź
a dochody własne jednostek budżetowych j.s.t.
Ustawa z dnia 25 listopada 2004 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz zmianie niektórych ustaw (Dz. 273, poz. 2703) uchyliła art. 21 ustawy, czyli zlikwidowała środki specjalne.
Wprowadzony został natomiast art. 18 a, który upoważnia jednostki budżetowe do gromadzenia dochodów na wydzielonych rachunkach bankowych. Dochody te noszą nazwę "dochody własne" jednostek budżetowych. Przepisy ust. 1 art. 18a określają źródła tych dochodów, a mianowicie z:
- opłat za udostępnienie dokumentacji przetargowej,
- spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej,
- odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie oddane jednostce budżetowej w zarząd bądź użytkowanie.
- sfinansowanie wydatków bieżących i inwestycyjnych związanych z uzyskaniem dochodów z tytułu opłat za udostępnienie dokumentacji przetargowej,
- cele wskazane przez darczyńcę,
- remont lub odtworzenie utraconego lub uszkodzonego mienia.
Jednostki budżetowe mogą również gromadzić na rachunku dochodów własnych dochody określone w uchwale organu stanowiącego. Rada gminy, powiatu, sejmik województwa ustala wówczas źródła dochodów i ich przeznaczenie. Wskazuje jednostki, które utworzą taki rachunek. Uchwały mogą także ustalić wysokość wpłat do budżetu j.s.t. nadwyżki środków obrotowych ustalonej na dzień 31 grudnia.
Jeżeli kierownik jednostki budżetowej utworzył rachunek dochodów własnych ze źródeł ustawowych, a rada wskazała tą jednostkę w uchwale, to dochody z ustawy i z uchwały są gromadzone na tym samym rachunku bankowym.
Trzeba pamiętać o tym, że z dochodów własnych, jednostki budżetowe nie mogą finansować wynagrodzeń osobowych (art. 7). Ustawa zmieniła szereg ustaw, m. in. przepisy art. 40a ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz.U. z 2004 r., Nr 204, poz. 2086). W świetle nowego brzmienia tego artykułu opłaty i kary pieniężne za zajęcie pasa drogowego są przekazywane do budżetów j.s.t. W związku z powyższym organ stanowiący j.s.t. nie może wskazać dochodów z tego tytułu jako dochodów własnych jednostki budżetowej (np.: zarządowi dróg). Dochody z tego tytułu wpływają do budżetu j.s.t. i po uchwaleniu ich w budżecie po jednej stronie i uchwaleniu wydatków po drugiej stronie mogą w postaci środków zasilać plan finansowy jednostki budżetowej realizującej zadania dróg.
Minister Finansów wypełniając delegację art. 32 ustawy o finansach publicznych wydał rozporządzenie z dnia 26 stycznia 2005 r. w sprawie gospodarki finansowej jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych oraz zasad i terminów rocznych rozliczeń i wpłat do budżetu (Dz.U. 23, poz. 190). Przepisy rozporządzenia stosuje się od dnia 1 stycznia 2005 r.
Paragraf ósmy rozporządzenia określa zadania Kierowników jednostek budżetowych, którzy dysponują rachunkiem bankowym dochodów własnych, a mianowicie:
kierownicy samorządowych jednostek budżetowych
- gromadzących dochody ze źródeł wymienionych w art. 18a ust. 1 ustawy,
- gromadzących dochody ze źródeł określonych w uchwale organu stanowiącego j.s.t.
Jeżeli organ stanowiący ustali wysokość wpłaty do budżetu, to samorządowa jednostka budżetowa do dnia 5 lutego roku następującego po roku budżetowym dokonuje wpłaty na rachunek dochodów budżetu j.s.t. nadwyżki środków obrotowych ustaloną na dzień 31 grudnia. Rozliczenia z budżetem j.s.t. winny być planowane w dziale i rozdziale właściwym dla danego rodzaju działalności.
Zaplanowane wydatki finansowane dochodami własnymi jednostki budżetowej nie stanowią nieprzekraczalnego limitu. Wydatkowanie środków może odbywać się do wysokości uzyskanych dochodów bez zmiany planu dochodów i wydatków. Ponadto przepis art. 130 uofp określa, że wydatki, których źródłem finansowania są dochody własne nie wygasają z upływem roku budżetowego, czyli są niewygasające z mocy ustawy.
Ustawa z dnia 25 listopada 2004 r., jak już wspomniałam wcześniej, zlikwidowała środki specjalne, które funkcjonowały do 31 grudnia 2004 r.
W związku z powyższym przepisy art. 72 i 73 ustawy regulują zasady likwidacji środków specjalnych w roku bieżącym.
I tak: środki specjalne, które uzyskiwały w roku bieżącym przychody z tytułu opłat za udostępnienie dokumentacji przetargowej, spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej oraz odszkodowań i wpłat za utracone mienie i przeznaczone były na wydatki związane z tymi przychodami, mogą funkcjonować w pełnym zakresie do dnia 31 marca 2005 r. pod warunkiem, że kierownik jednostki budżetowej w tym okresie podejmie decyzję o utworzeniu wydzielonego rachunku dochodów własnych.
Jeżeli taki rachunek zostanie utworzony, wówczas ustalone na dzień jego utworzenia należności, zobowiązania oraz zgromadzone środki finansowe, jak i stany początkowe środków specjalnych stają się "własnością" utworzonego rachunku dochodów własnych.
Jeżeli kierownik jednostki budżetowej nie utworzy w tym okresie rachunku dochodów własnych, wtedy następuje przeniesienie przychodów i wydatków z tych źródeł do budżetu j.s.t. do dnia 30 czerwca 2005 r. Środki specjalne, które uzyskiwały przychody z innych źródeł mogą funkcjonować również do 30 czerwca 2005 r., ale tylko w zakresie egzekucji należności i spłaty zobowiązań. Uzyskiwane przychody i realizowane wydatki muszą być przeniesione do budżetu jednostki samorządu terytorialnego.
Nieściągnięte należności i nieuregulowane zobowiązania przejmuje po tym dniu, jednostka budżetowa przy której funkcjonowały środki specjalne.
Należy pamiętać, w związku z likwidacją środków specjalnych trzeba sporządzić sprawozdanie z ich rozliczenia. Przepisy art. 15 uofp określają, że Minister Finansów wyda rozporządzenie o sprawozdawczości m. in. z wykonania planów finansowych dochodów własnych jednostek budżetowych i wydatków nimi finansowanych. Do dnia opracowania niniejszego materiału takie rozporządzenie się nie ukazało.